ÇEKTE BULUNMASI GEREKEN ZORUNLU UNSURLAR

Av. Nevin Ömeroğlu, senede dönüşerek yaşanabilecek mağduriyetlerin önüne geçmek için, çekte bulunmasının hukuken zorunlu olduğu unsurlara dikkat çekti.

Sevgili okurlar bu makalemde günlük yaşantımızda çok çok önemli bir yer tutan çekler hakkında bilgilendirme yapmak istiyorum.

Çeklerde bulunması gereken unsurları zorunlu ve yedek unsurlar olmak üzere 2 ye ayırmamız gerekir.

Zorunlu Unsurlar şunlardır:

Her çek yaprağında bulunması gereken 5 zorunlu unsur vardır. Bu unsurlardan herhangi birinin yazılmaması, senedin çek niteliğini kazanmasına engel olur.

Çek defterlerinin bankalarca bastırılması zorunluluğu getirildiğinden, çek düzenlenirken bankaların hazırladığı matbu metinler kullanılmakta ve bu formlarda zorunlu unsurların hemen hepsi ha­zır bir şekilde yazılmaktadır. Bu bakımdan, uygulamada kanuna uygun bir çek ke­şide edebilmek için, matbu çek formlarındaki boşlukların usulüne uygun şekilde tamamlanması yeterli olmaktadır.

Çek Kelimesi

Çek metninde bulunması gereken ilk unsur çek kelimesidir. Çek kelimesi başlık hâlinde değil, senet metni içinde “bu çek karşılığında…” gibi yazılmalıdır. Çekin Türkçe olarak düzenlenmesi zorunlu değildir. Yabancı dilde düzenlenen çeklerde, çek kelimesinin o dildeki yasal karşılığının (örneğin İngiliz­cede check kelimesinin) senette yer alması gerekir.

Kayıtsız Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi İçin Havale

Çek, muhatap bankaya hitaben belirli bir bedeli ödemesi hususundaki kayıtsız şartsız bir havaleyi içerir . Bu nedenle senet metni “bu çek karşı­lığında Ayşe A. veya emrine yalnız yüz bin TL ödeyiniz” vb. şeklinde düzenlenir. Ödeme emrine ilişkin havale metni, çekte matbu olduğundan keşideci sadece çek bedelini ve lehtar kısmını doldurmak suretiyle havale işlemini tamamlamış olur. Bu kapsamda, söz konusu boşlukları doldururken dikkat edilmesi gereken husus­lar şunlardır:

Çekteki bedel belirli olmalıdır. Bedel nakit (para) olarak ve net bir şekilde gös­terilir. Örneğin, “200 Dolar veya 300 TL ödeyiniz” şeklinde bedel yazılamaz. Bede­lin TL olması şart değildir; yabancı bir ülkenin para birimi de kullanılabilir. Yaban­cı para üzerinden düzenlenen çeklerde, banka nezdinde çekle işleyen hesabın da aynı para cinsinden olması gerekir. Aksi hâlde, banka çeki ödemekten kaçınabilir,

Çek bedeli hem yazı hem de rakamla gösterilir. Bunlar arasında bir fark oldu­ğu takdirde, yazıya itibar edilir. Bedel, yalnız yazı ile veya yalnız rakamla birden fazla kez yazılmış olup da bedeller arasında fark bulunursa en az olan bedel ge­çerli sayılır.

Çekin ödenmesine ilişkin havalenin kayıtsız şartsız olması gerekir. Bedelin ödenmesi herhangi bir şarta bağlanamaz. “Mallar teslim edildiği takdirde … ödeyi­niz”, “hesabımız uygunsa … ödeyiniz” veya “nezdinizde doğacak alacağımdan … ödeyiniz” gibi kayıtlar senedin çek niteliğini kaybetmesine neden olur.

Muhatabın Ticaret Unvanı

TTK.m.782/1 uyarınca, Türkiye’de ödenecek çeklerde muhatap olarak ancak bir banka gösterilebilir. Bu yüzden, TTK.m.780/1-c’de “muhatabın ticaret unvanı” zorunlu unsurlar arasında sayılmıştır.

Muhatap banka deyimi, çekle işleyen hesabın açıldığı bankayı ifade eder. Bu­na göre, çekte muhatap olma ehliyetine sahip bulunan bankalar, çek anlaşması yaptıkları müşterileri adına bastırdıkları çek yapraklarına kendi ticaret unvanlarını yazdırırlar. Hemen belirtelim ki, muhatap banka kendisini keşideci olarak göster­mek suretiyle de çek defteri bastırabilir.

Çekte muhatap gösterilirken yazılması gereken hususlardan biri de “çekle işle­yen hesabın bulunduğu şube adı” ile “hesap sahibinin vergi kimlik numarası”, “hesap numarası” ve “çekin basıldığı tarih”dir. ÇekK.m.2/7 gereğince, çek defte­rinin her yaprağına, çek hesabının bulunduğu şubenin adı, çek hesabının numara­sı ve çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin adı ile hesap sa­hibinin vergi kimlik numarası ve çekin basıldığı tarih yazılır; ancak bunların yazıl­mamış olması çekin geçerliğini etkilemez. Görüldüğü gibi, muhatap banka, çek defterini hazırlarken sadece ticaret unvanını belirtmekle kalmayacak, ayrıca çek hesabı hangi şubesinde açılmışsa bu şubenin adını, çek anlaşması yaptığı hesap sahibinin adını ve vergi kimlik numarasını ile çeke bağlı hesap numarasını da çek üzerine matbu şekilde yazacaktır. Ancak, muhatap bankanın bu bilgilerden her­hangi birini göstermemesi, çekin geçersizliğine neden olmaz.

Düzenlenme Tarihi

Keşidecinin çek üzerine bizzat yazması gereken unsurlardan biri de çekin düzen­lendiği tarih, yani keşide tarihidir . Buna göre, çekin düzenlendi­ği tarihin gün, ay ve yıl gösterilmek suretiyle matbu çek yaprağında bu amaçla ay­rılan yere yazılması gerekmektedir. Örneğin 12.12.2014 veya 12 Aralık 2014 gibi.

Çekte vade olmadığı için, senet üzerine tek tarih yazılır, o da düzenlenme tari­hidir. Kural olarak çek hangi günde düzenlenmişse o günün düzenlenme tarihi olarak gösterilmesi gerekir. Ancak, gerçek düzenleme günü yerine başka bir tarih yazılsa bile bu durum çekin geçerliliğini etkilemez. Nitekim uygulamada buradan hareketle çekler ileri tarihli olarak düzenlenmekte hâmil, çek üzerinde yazılı tari­he kadar bekleyerek gösterilen tarihte çeki bankaya ibraz ederek ödeme talebin­de bulunmaktadır. Hemen belirtelim ki, bu uygulama şekli kanuna uygun değildir (; hâmil, üzerinde yazılı tarihten önce çeki bankaya ibraz ederek tahsi­lini sağlayabilir. Ancak, ileri tarihli çekin gününden önce bankaya ibraz edilmesi­ne rağmen karşılığı bulunmadığı hâllerde karşılıksız çeke ilişkin hükümler uygu­lanmaz.

30 Şubat, 31 Nisan gibi takvimde olmayan günlerin keşide tarihi olarak göste­rildiği çekler, ilgili ayın son günü düzenlenmiş sayılır.

Düzenleyenin İmzası

Çekte düzenleyenin imzasının senet içeriğini kapsayacak şekilde çekin alt kısmına atılması gereklidir . Bankalarca bastırılan çek defterlerinde hesap sahibinin adı ve soyadı (tüzel kişiyse adı/unvanı) yazılı olup, keşidecinin imzası da bu kısma (çekin sağ alt köşesine) atılır. İmza için el yazısı kullanılmalıdır; mekanik bir araç, parmak basmak veya mühür kullanmak suretiyle çek imzalanamaz.

Faiz Kaydı: TTK.m.786 gereğince, çek üzerine konulan faiz şartı yazılmamış sayılır. Bu kayıt uygulamada hâmilin çeki bankaya geç ibraz etmesini teşvik etmek için konulur. Ancak, çekte vade olmadığından ödemenin belirli bir oranda hesap­lanacak faizle birlikte yapılacağını öngören bu kayıtlar geçersiz bulunmaktadır.

Kabul Kaydı: TTK.m.784 gereğince çek hakkında kabul işlemi geçerli değildir, aksine çekte kabul yasağı mevcuttur. Bu yasağa rağmen çeke kabul şerhi düşül­müşse, bu durum çekin niteliğini etkilemez; kabul kaydı geçersiz sayılır.

Vade Kaydı: TTK.m.795/1 gereğince, “çek görüldüğünde ödenir, buna aykırı bir kayıt yazılmamış sayılır”. Kanunun bu açık hükmüne rağmen uygulamada dü­zenlenen çeklerin hemen hepsi “vadeli çek” şeklindedir. Keşideci ile lehtarın ka­nunun emredici nitelik taşıyan bu hükmüne aykırı olarak yapacakları anlaşma ile çekin belirli bir tarihten önce bankaya ibraz edilemeyeceğini kabul etmeleri hiçbir hukukî sonuç doğurmaz.

Bu amaca yönelik olarak çek üzerine yazılacak vade kay­dının da bir geçerliliği yoktur.Bu konudaki sorularınızı

Av.Nevin Ömeroğlu

Ömeroğlu Hukuk Bürosu

GSM: 0 532 508 90 45

Etiketler: Av.Nevin Ömeroğlu » Çek » Çek Defteri » hukuk » Mağduriyet » Nakit » Para » Senet » Zorunlu Unsur